Για να γνωρίζουμε πότε πρέπει να γίνεται αφαίρεση σπίλων θα πρέπει πρώτα να πούμε λίγα πράγματα για τους σπίλους γενικά. Οι σπίλοι λοιπόν, κοινώς οι ελιές, βρίσκονται φυσιολογικά στο δέρμα και είναι η κλινική εκδήλωση καλοήθους πολλαπλασιασμού των κυττάρων που βρίσκονται στο δέρμα. Κάποιοι σπίλοι υπάρχουν από τη γέννησή μας (συγγενείς σπίλοι) και κάποιοι άλλοι εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ζωής μας (επίκτητοι σπίλοι). Παρουσιάζονται σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος, αλλά η έκθεση στον ήλιο ή οι κληρονομικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τον αριθμό και το είδος τους. Ο δερματολόγος είναι εκείνος που παρακολουθεί τους σπίλους και την εξέλιξή τους. Εάν κάποιος σπίλος είναι ύποπτος, τότε θα πρέπει να γίνει αφαίρεσή του με χειρουργική εκτομή.
Αφαίρεση σπίλων: Πότε ένας σπίλος είναι ύποπτος;
Ένας σπίλος μπορεί να εξελιχθεί σε κακοήθες μελάνωμα και γι αυτό το λόγο ο δερματολόγος αξιολογεί το βαθμό επικινδυνότητάς του λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω:
- A (Asymmetry – ασυμμετρία): Εάν υπάρχει γενικά ασυμμετρία σε μορφή, όρια του σπίλου, χρώμα.
- B (Borders- όρια): Όταν τα όρια του σπίλου είναι ακανόνιστα ακτινωτά, όχι ομοιόμορφα.
- C (Colour- διάμετρος): Χρήζουν παρακολούθησης οι σπίλοι που δεν έχουν παντού το ίδιο χρώμα, αλλά διάφορα χρώματα, όπως κόκκινο, ροζ, μπλε, καφέ και μαύρο.
- D ( Diameter- διάμετρος): Όταν η διάμετρός τους ξεπερνά τα 6 mm.
- E (Elevation/Evolution- ανύψωση/εξέλιξη): Όταν από επίπεδος ο σπίλος υπερυψωθεί από το δέρμα. Όταν ο σπίλος παρουσιάζει οποιαδήποτε αλλαγή από την αρχική του μορφή, μεγαλώνει, αλλάξει χρώμα ή δημιουργεί κνησμό ή πόνο ή αλλαγή στην υφή του, χρήζει άμεσα δερματολογικής εξέτασης.
Αφαίρεση σπίλων: Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση για ύποπτους σπίλους γίνεται με τρεις τρόπους: τη δερματοσκόπηση , τη χαρτογράφηση και τέλος τη βιοψία.
- Η δερματοσκόπηση: Η δερματοσκόπηση γίνεται με ένα ειδικό εργαλείο, το δερματοσκόπιο, το οποίο εφαρμόζεται πάνω στους σπίλους και μπορεί ο ειδικός να διακρίνει μορφολογικά χαρακτηριστικά της δομής και του χρώματος του σπίλου, αλλοιώσεων που δεν είναι ορατά με το μάτι.
- Η χαρτογράφηση: Με τη χαρτογράφηση μπορούμε να αξιολογήσουμε την εξέλιξη των σπίλων και των μελαγχρωματικών αλλοιώσεων σε βάθος χρόνου και είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του δέρματος. Η καταγραφή των σπίλων γίνεται με τη χρήση ψηφιακής φωτογράφισης, ανάλυσης και αποθήκευσης των εικόνων. Έτσι γίνεται και η σύγκριση με παλαιότερες εικόνες στον επόμενο έλεγχο.
- Η βιοψία: Κάθε ύποπτος σπίλος πρέπει να αφαιρείται χειρουργικά και να στέλνεται για βιοψία. Έτσι εκτιμάται με ακρίβεια η ιστολογική του εικόνα.
Πότε πρέπει να γίνεται αφαίρεση σπίλων;
Αφαίρεση σπίλων πρέπει να γίνεται όταν υπάρχει υποψία εξέλιξης των σπίλων σε κακοήθεια. Κάποιες φορές μπορεί να γίνει αφαίρεση σπίλων όταν ό σπίλος αποτελεί αισθητικό πρόβλημα ή ακόμα και όταν ο σπίλος είναι μεν ακίνδυνος επηρεάζει όμως την καθημερινή δραστηριότητα του ατόμου.
Ποια άτομα πρέπει να κάνουν τακτικό έλεγχο στους σπίλους τους;
Άτομα που θεωρούνται υψηλού κινδύνου να αναπτύξουν κακοήθες μελάνωμα θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά. Τέτοια άτομα είναι:
- Άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος
- Άτομα με πολλαπλούς σπίλους
- Άτομα με ατομικό ιστορικό καρκίνο του δέρματος
- Άτομα με ανοιχτόχρωμες επιδερμίδες και πολλούς σπίλους
- Άτομα με ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων (ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία)
- Άτομα με γιγαντιαίο συγγενή μελανοκυτταρικό σπίλο
- Άτομα με το σύνδρομο δυσπλαστικών σπίλων, δηλαδή με πάρα πολλούς άτυπους σπίλους στο σώμα. Άτυποι θεωρούνται οι σπίλοι που έχουν μεγαλύτερο μέγεθος από τους κοινούς, έχουν ανώμαλα όρια και ανομοιομορφία στο χρώμα ή εμφανίζουν σταδιακή αλλαγή στη μορφολογία τους. Αυτοί οι σπίλοι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο μετατροπής σε κακοήθεις από τους κοινούς σπίλους.
Ποιοι τρόποι υπάρχουν για την αφαίρεση σπίλων;
- Η πιο σύγχρονη μέθοδος για την αφαίρεση σπίλων, υπερκερατώσεων, θηλωμάτων είναι το laser. Στην αφαίρεση σπίλων με τη χρήση laser μια δέσμη ακτινοβολίας κάνει εξάχνωση των κυττάρων του σπίλου. Ταυτόχρονα κάνει και αιμόσταση, οπότε δεν είναι αναγκαίος ο καυτηριασμός ή τα ράμματα. Με την αφαίρεση σπίλων με laser δεν παραμένουν ουλές ή σημάδια. Παρ’ όλα αυτά δεν είναι όλοι οι σπίλοι κατάλληλοι να αφαιρεθούν με αυτόν τον τρόπο. Μόνο εάν είμαστε σίγουροι για την καλοήθη φύση της βλάβης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το laser, διαφορετικά επιλέγουμε μια άλλη μέθοδο αφαίρεσης σπίλων και αυτό γιατί δεν υπάρχει τελικά υλικό να σταλεί για βιοψία και να επιβεβαιώσει την καλοήθεια των σπίλων.
- Αφαίρεση σπίλων με τον καυτηριασμό: Η αφαίρεση σπίλων με καυτηριασμό ενδείκνυται για μικρούς σπίλους που δεν εμφανίζουν κίνδυνο κακοήθους μετάλλαξης. Η αφαίρεση σπίλων με αυτό τον τρόπο γίνεται με τοπική αναισθησία και δεν απαιτείται η συρραφή του τραύματος. Η περιοχή όμως χρειάζεται περίπου 2 με 3 μήνες μέχρι να επανέλθει στην αρχική της κατάσταση. Γενικότερα η αφαίρεση σπίλων με καυτηριασμό αποφεύγεται, διότι προκαλεί βλάβες και στους γύρω υγιείς ιστούς.
- Αφαίρεση σπίλων με εκτομή κατά εφαπτόμενη (Shave-excision): Η αφαίρεση σπίλων με αυτή τη μέθοδο γίνεται με τοπική αναισθησία με διάλυμα ξυλοκαϊνης. Ο σπίλος τέμνεται με μια λεπίδα μέχρι την επιφάνεια του δέρματος και ύστερα γίνεται αιμόσταση. Δεν αφήνει σημάδια και είναι ιδανική για σπίλους που παρουσιάζουν υπέγερση από την επιφάνεια του δέρματος χωρίς να φτάνουν σε βάθος. Αντενδείκνυται όμως σε ύποπτους σπίλους, διότι τα υπολειμματικά κύτταρα που θα απομείνουν κάτω από την επιφάνεια του δέρματος μπορεί να οδηγήσουν στην επανεμφάνισή τους.
- Χειρουργική αφαίρεση σπίλων: Η χειρουργική αφαίρεση σπίλων γίνεται σε περιπτώσεις σπίλων που είναι ύποπτοι για κακοήθεια. Ο λόγος είναι ότι με αυτό τον τρόπο ο σπίλος διατηρείται ακέραιος και μπορεί να σταλεί για βιοψία. Κατά τη χειρουργική αφαίρεση σπίλων, ο χειρουργός αφαιρεί το σπίλο αλλά και τμήμα υγιούς δέρματος. Έτσι διασφαλίζεται η αφαίρεση της βλάβης επί υγιών ορίων και δεν υπάρχει κίνδυνος επέκτασής της. Στην αφαίρεση σπίλων με χειρουργική εκτομή γίνεται χρήση τοπικής αναισθησίας με ξυλοκαϊνη και γίνεται συρραφή του τραύματος. Συνήθως μετά τη χειρουργική αφαίρεση σπίλων μένουν μικρές ουλές.
- Αφαίρεση σπίλων με τμηματική εκτομή όταν πρόκειται για ευμεγέθεις σπίλους: Στην αφαίρεση σπίλων με τμηματική εκτομή προηγείται η διάγνωση του σπίλου με βιοψία και ιστολογική εξέταση και μετά ο χειρουργός, με τη χρήση τοπικής αναισθησίας, προβαίνει σε τμηματική αφαίρεση του σπίλου και εκτομή του υπόλοιπου τμήματος σε δεύτερο χρόνο. Μπορεί εναλλακτικά να γίνει ολοκληρωτική αφαίρεση σπίλων σε μια συνεδρία χρησιμοποιώντας δερματικό μόσχευμα από άλλο σημείο του σώματος. Η ουλή με αυτή τη μέθοδο είναι μεγάλη και εμφανής. Ενδείκνυται για μεγάλους συγγενείς σπίλους που δεν μπορούν να αφαιρεθούν σε μια συνεδρία λόγω του δερματικού ελλείμματος που θα δημιουργήσουν.